Ο "καπνός" της Εκκλησίας και οι καπνοί του κόσμου!

Άρθρο για λογαριασμό της Εφημερίδας "Κιβωτός Ορθοδοξίας".

Συντάκτης  π.Αντώνιος Χρήστου    αναδημοσίευση στο : www.eyxh.gr

«Κατευθυνθήτω ἡ προσευχή μου ὡς θυμίαμα ἐνώπιόν σου, ἔπαρσις τῶν χειρῶν μου θυσία ἑσπερινή» (Ψ. 140,2) . Αυτός ο Κατανυκτικός ύμνος του Ψαλτηρίου, αναμφίβολα δεσπόζει κατά τις προηγιασμένες Θείες Λειτουργίες της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Τόσο ως περιγραφή της πραγματικότητα εκείνης την στιγμή που βιώνεται και ψέλνεται ο ύμνος, όσο ως λειτουργική πράξη γενικότερα, ως μελωδικό, ουράνιο πραγματικά, άκουσμα, περιγράφει την κίνηση της "προς-ευχής", στον Τριαδικό Θεό, την ώρα που θυμιάζει ο Ιερέας και μοσχοβολάει όλος ο Ναός από το άρωμα του θυμιάματος. 

Η κατάνυξη υπό το φώς των κεριών (ιδιαίτερα όταν γίνεται βραδινή ώρα η προηγιασμένη) στη λατρεία Του Θεού, τόσο εποπτικά, όσο και συμβολικά, μας λέει ο ύμνος, όπως ανεβαίνει ο καπνός του θυμιάματος ψηλά, έτσι και οι προσευχές μας, από τα υψωμένα χέρια μας και συνήθως γονατιστή στάση του σώματος, δείχνουν ουσιαστικά, ότι η μόνη μας πίστη και ελπίδα είναι ο Θεός που δέχεται τις αληθινές, με μετάνοια και με ταπείνωση, προσευχές των πιστών.

Η χρήση του θυμιάματος στη λατρεία του Θείου, δεν ήταν κάτι που συναντάμε αποκλειστικά στον Χριστιανισμό. Η Εκκλησία προσέλαβε το θυμίαμα, όπως και πολλά άλλα τελετουργικά, υμνολογικά και αρχιτεκτονικά στοιχεία τόσο από τους Ιουδαίους, όσο και από τους Αρχαίους Έλληνες, οι οποίοι το χρησιμοποιούσαν στις συναγωγές και στις τελετές τους και οι δύο πολιτισμοί αντίστοιχα.

Στο βιβλίο της Εξόδου στο Κεφάλαιο 30 και στους στίχους 34-38, διαβάζουμε ότι ο Θεός δίνει εντολή να αποτελείται και να παρασκευάζεται  το θυμίαμα από 4 συστατικά στοιχεία: α) από σταχτή, β) από όνυχα, γ) από χαλβάνη και δ) από λίβανο. Στις ημέρες μας, έχει επικρατήσει η ονομασία του θυμιάματος, να την λέμε λιβάνι, όμως όπως είδαμε, το λιβάνι είναι ένα από το τέσσερα συστατικά του και δεν είναι πλήρης ο όρος, αφού έτσι αποσιωπούνται τα υπόλοιπα, επίσης απαραίτητα στοιχεία.

Όπως και να το ονομάζουμε πάντως, όλοι οι πιστοί, είτε στην κοινή-ομαδική απόδοση  Λατρείας προς τον Θεό εντός του Ιερού Ναού, είτε στην προσωπική κατ΄ οίκον Εκκλησία του κάθε ενός, στο σπίτι ή στο κελί δηλαδή, έχουν σχεδόν ταυτίσει την προσευχή με την προσφορά θυμιάματος στο Θεό και αποτελεί μία θυσία-δοξολογία προς Εκείνον. Ακόμη και η κοσμική σκέψη και οι άνθρωποι που δεν έχουν συχνή επαφή με την μυστηριακή ζωή της Εκκλησίας, όταν θα συμμετέχουν σε ένα τρισάγιο στο κοιμητήριο ή σε ένα αγιασμό ή ευχέλαιο στο σπίτι ή στο γραφείο ή γενικότερα στον επαγγελματικό χώρο, θα φροντίσουν να έχουν και να χρησιμοποιούν θυμίαμα.

Ακόμη και ένα κοσμικό παλαιό τραγούδι του Χρήστου Κυριαζή,  με τίτλο: "Κάθε δειλινό (Λειβανάκι)", αναφέρει μέσα στο τραγούδι τον εξής στίχο: "σ' άναψα ένα λιβανάκι μύρισε Θεός.."! Σπάνια συναντάμε πιο περιεκτική και συνάμα τόσο εύστοχη φράση για τη σχέση θυμιάματος με τον Θεό, όπως στο συγκεκριμένο στίχο. Πραγματικά το θυμίαμα έχει μεγάλη πνευματική αξία, καθώς  έχει να κάνει αισθητά και με την Χάρη, Ευωδία και παρουσία Του Θεού, στον άνθρωπο και σε όλη την κτίση γενικότερα. Το λέμε πολλές φορές άλλωστε για ανθρώπους που έχουν συνειδητή πνευματική ζωή : "Αυτός μυρίζει λιβάνι..."! Αντίθετα λέμε για κάποιον μη συμβατό με την ζωή της Εκκλησίας: "Αυτός μυρίζει άρωμα κοσμικό και όχι λιβάνι...! "

Η χρήση του θυμιάματος και η πλούσια χρήση του σε όλες σχεδόν ιερές ακολουθίες και μυστηριακές πράξεις εκ των πιστών, του απέδωσε εκ των υστέρων πλούσιο συμβολισμό. Τον πρώτον ήδη τον αναφέραμε είναι η κίνηση της προσευχής που ως θυμίαμα από την γη, ανεβαίνει στο Ουράνιο Ιερό Θυσιαστήριο.   Συμβολίζει επίσης  τις γλώσσες πυρός που εκάθησαν στις κεφαλές των μαθητών κατά την ημέρα της Άγιας Πεντηκοστής. Το δηλωνεί και η σχετική ευχή που λέει ο Ιερέας όταν ευλογεί το θυμίαμα: «Θυμίαμά Σοι προσφέρομεν Χριστέ ὁ Θεός εἰς ὀσμήν εὐωδίας πνευματικῆς, ὁ προσδεξάμενος εἰς τό ὑπερουράνιόν Σου θυσιαστήριον, ἀντικατάπεμψον ἡμῖν τήν χάριν τοῦ Παναγίου Σου Πνεύματος» κ.α. Πάντοτε πάντως το θυμίαμα χρησιμοποιείται από τους Κληρικούς και συνδέεται με τις πιο ιερές στιγμές, της Θείας Λατρείας.

Ας φύγουμε τώρα από τα παραπάνω βιώματα των πιστών και έρθουμε τώρα να δούμε τι βιώματα έχει ο κόσμος στη ζωή του εκτός Εκκλησίας. Είπαμε ότι ο καπνός του θυμιάματος, είναι αυτό που υπάρχει μέσα στους ναούς ή το σπίτι. Τι καπνοί υπάρχουν στο εξωτερικό περιβάλλον σε μια αστική περιοχή σήμερα; Ξεκινάμε από τους χώρους συναναστροφής των ανθρώπων σε καφενεία, καφετέριες, και σε οικιακούς ή επαγγελματικούς χώρους, ο καπνός που δεσπόζει, είναι αυτός των τσιγάρων κατά την διάρκεια του καπνίσματος. Όλοι ξέρουμε πόσο βλαβερή για την υγεία είναι αυτή η διαδεδομένη συνήθεια και πόσο βλάπτει μάλιστα με το λεγόμενο παθητικό βάπτισμα, αυτούς που δεν καπνίζουν αλλά είναι αναγκασμένοι να υποστούν το καπνό των καπνιστών που συναναστρέφονται. Αν βγούμε προς τα έξω στους δρόμους, ο καπνός που δεσπόζει είναι αυτός των καυσαερίων των οχημάτων στους δρόμους ή στον αέρα από τα αεροπλάνα ή τα πλοία στη θάλασσα. Επίσης είναι πολύ βλαβεροί αυτοί οι καπνοί για την υγεία του ανθρώπου και το περιβάλλον γενικότερα. Βλαβερότεροι καπνοί όμως προς τον ανθρώπινο οργανισμό και το περιβάλλον, είναι  από αυτούς που βγαίνουν από τις βιομηχανίες και τα εργοστάσια! Ο καπνός του θυμιάματος άσπρος και ευωδιαστός, ενώ όλων όσων αναφέραμε, μαύροι, βλαβεροί και βρωμεροί.

Κατ' αναλογία όλα αυτά μπορούμε να τα αποδώσουμε συμβολικά και γενικότερα στη πνευματική ζωή. Αν μελετήσουμε προσεκτικά και αντικειμενικά τα πράγματα, θα διαπιστώσουμε, ότι δεν υπάρχει κάτι καλό και ωφέλιμο που έχει ανακαλύψει ο άνθρωπος που διευκολύνει μεν αρχικά την ζωή του, που  μακροπρόθεσμα να μην έχει αρνητικές παρενέργειες στη ζωή του ανθρώπου. Π.χ. Τα αυτοκίνητα αναμφισβήτητα προσφέρουν σύντομες και ξεκούραστες μετακινήσεις στους ανθρώπους, όμως μολύνουν το περιβάλλον και φθείρουν την υγεία των ανθρώπων που πλέον δεν περπατούν και δεν ασκούνται όπως παλιά ο μέσος άνθρωπος, χωρίς να υπολογίσουμε και τα χιλιάδες ατυχήματα και δυστυχήματα από κακή χρήση του Κ.Ο.Κ. ή απροσεξίας των οδηγών. Ενώ η συμμετοχή του πιστού στην λατρεία μπορεί να τον κουράζει, αλλά τον ασκεί και την ωφελεί ψυχοσωματικά.

Κλείνοντας το άρθρο μας, πρέπει να αντιληφθούμε ότι η προσευχή και προσφορά θυμιάματος, δεν έχουν να κάνουν τόσο με εξωτερικά στοιχεία του πιστού. Κυρίως η Εκκλησία μας θέλει όλη η ύπαρξή μας να γίνει "ευάρεστο θυμίαμα" στο Θεό, τόσο με την εσωτερική-μυστική προσευχή στο "Ταμείο μας", όσο και με τα λόγια μας, τα έργα μας, την ευωδία της αγιότητος που δίνει ο Θεός στους γνήσιους φίλους Του. Εύχομαι να αξιωθούμε να αποκτήσουμε αυτή την δωρεά Του Θεού και εμείς! Αμήν!