Επιλογές από την υμνολογία της Α’ Εβδομάδος των Νηστειών.

 

του π. Αντωνίου Χρήστου

Αγαπητοί Αναγνώστες επειδή είναι το πρώτο μας άρθρο εντός της Μεγάλης Τεσσαρακοστής του 2021, να ζητήσουμε ταπεινά συγγνώμη και να ευχηθούμε καλό στάδιο μέσα από τη καρδιά μας! Την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές (Καθαρά Δευτέρα 15/3/2021 μετά το Μεγάλο Απόδειπνο), έχουν ολοκληρωθεί οι Ιερές Ακολουθίες της Α΄ ημέρας των Νηστειών και ήδη η καρδιά μας έχει λάβει γεύση του κατανυκτικού κλίματος της περιόδου. Όπως έχουμε τους ύμνους στο μυαλό και την καρδιά μας νωπά και φρέσκα, σκεφτήκαμε να τα μοιραστούμε μαζί σας μέσω από αυτό το άρθρο, γιατί είναι σημαντικά και νοηματοδοτούν όλο το πνευματικό αγώνα της περιόδου. Ας αρχίσουμε :

Στην αρχή του Όρθρο ψάλλαμε : «Τῆς Νηστείας τῇ θείᾳ ἀπαρχῇ, κατάνυξιν κτησώμεθα ψυχῆς, ἐκβοῶντες· Δέσποτα Χριστέ, τὴν προσευχὴν ἡμῶν δέξαι, ἐκλεκτὸν ὥσπερ θυμίαμα, καὶ ῥῦσαι δεόμεθα δυσώδους φθορᾶς ἡμᾶς, καὶ κολάσεως φρικτῆς, ὁ μόνος ὑπάρχων εὐδιάλλακτος». Είπαμε δηλαδή στον Κύριο : «Με την ιερή έναρξη της Νηστείας, ας αποκτήσουμε κατάνυξη ψυχής φωνάζοντας· Κύριε Χριστέ, δέξου την προσευχή μας ως εκλεκτό θυμίαμα, και απάλλαξέ μας, παρακαλούμε, από τη βρομερή φθορά, και από τη φρικτή κόλαση, Εσύ που είσαι ὁ μόνος εύκολος στη συμφιλίωση». Η κατάνυξη στη ψυχή, φυσικά δεν είναι αυτοσκοπός, ούτε αποκτιέται με τις ανθρώπινες δυνάμεις και ικανότητες, γίνεται με τη φώτιση του Κυρίου δια των Ιερών Ακολουθιών και είναι σημαντικό να προσπαθούμε με την νηστεία και την γενικότερη εγκράτεια να γινόμαστε «καλοί αγωγοί» της Χάριτος Του Θεού. Όταν ζει ο Κύριος εντός μας, τότε εκεί είναι και ο παράδεισος και δεν μας αγγίζει καμία κόλαση, κανένα σκοτάδι αρκεί να έχουμε αυτή την ειρήνη-συμφιλίωση με τον Κύριο, να μη μας ελέγχει κάτι από την παραβίαση των εντολών Του.

Συνεχίζοντας στην ίδια Ακολουθία λέχθηκαν τα εξής : «Τὴν πάνσεπτον ἐγκράτειαν, ἐναρξώμεθα φαιδρῶς, ἀκτῖνας ἀπολάμποντες, τῶν ἁγίων ἐντολῶν, Χριστοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν, ἀγάπης τὴνλαμπρότητα, προσευχῆς τὴν ἀστραπήν, ἁγνείας καθαρότητα, εὐανδρείας τὴν ἰσχύν, ὅπωςλαμπροφόροι προφθάσωμεν, εἰς τὴν ἁγίαν καὶ τριήμερον Ἀνάστασιν, τὴν καταλάμπουσαν ἀφθαρσίαν τῷ κόσμῳ». Σε νέα Ελληνικά είπαμε : «Ας αρχίσουμε με χαρά την πάνσεπτη εγκράτεια, ακτινοβολώντας τις ακτίνες των αγίων εντολών του Χριστού του Θεού μας· Τη λαμπρότητα της αγάπης, τη λάμψη της προσευχής, την καθαρότητα της αγνότητας, τη δύναμη της ανδρείας· Για να φθάσουμε λαμπροφορώντας στην αγία και τριήμερη Ανάσταση, η οποία λάμπει στον κόσμο την αφθαρσία». Τονίζει ο ιερός Υμνογράφος και δι΄ αυτού όλοι Θεοφόροι Πατέρες, πως ότι κάνουμε για τον Κύριο (στη προκειμένη περίπτωση την εγκράτεια) αξίζει να γίνεται με χαρά, εγκάρδια και όχι με γκρίνια και αυτό που λέμε «μισή καρδιά». Είναι επίσης σημαντικό να καταλάβουμε ότι άλλο είναι η νηστεία ως εφαρμογή των εντολών του Κυρίου (που ήδη είχε θεσπιστεί στο παράδεισο και δυστυχώς οι Πρωτόπλαστοι παραβίασαν) και άλλο είναι διατροφικές συνήθειες που απλά γίνονται για λόγους υγείας ή αισθητικής και σιλουέτας ή για λόγους οικολογικής ευαισθησίας (vegan) κτλ., αλλά δεν έχουν κίνητρο την εφαρμογή την αγάπη και την υπακοή στο θέλημα Του Θεού. Τέλος ο ύμνος έχει αξία στη ποιοτική διαβάθμιση που ακολουθεί α) Λαμπρότητα αγάπης, β) Λάμψη προσευχής, γ) Καθαρότητα αγνότητας, δ) δύναμη ανδρείας και αυτά έχοντας σκοπό και προορισμό ε) την λαμπροφορία της τριήμερης Ανάστασης που φέρνει στον άνθρωπο αφθαρσία από τα πάθη, τις αμαρτίες και αυτόν τον ίδιο τον θάνατο.

Στην Β΄ Ωδή του Α’ Κανόνος της Καθαράς Δευτέρας  είπαμε: «Ἴδε καιρός, ἴδε ἡμέρα σωτήριος, ἡ τῆς Νηστείας εἴσοδος, ψυχὴ, γρηγόρησον, καὶ παθῶν τὰς εἰσόδους, ἀπόκλεισον Κυρίῳ, ἐνατενίζουσα». Είπαμε δηλαδή με απλά λόγια : «Να καιρός, να ημέρα σωτηρίας, η έναρξη της Νηστείας· Ψυχή μου, ξύπνα, και κλείσε τις εισόδους των παθών, ατενίζοντας τον Κύριο». Δεν ξέρουμε πόσο το έχουμε συνειδητοποιήσει εμείς ως πιστοί, γιατί έχουμε ταυτίσει την ημέρα με εξοχή, χορούς, τραγούδια, πέταγμα αετού και νηστήσιμα εδέσματα, αλλά βλέπουμε πόσο επιφανειακά είναι όλα αυτά σε σχέση με αυτά που μας καλεί η Εκκλησία, σε μια εγρήγορση, σε ένα ξύπνημα και σε μια φυλακή των αισθήσεων από τα πάθη και τις αμαρτίες, για να έχουμε ελπίδα θεοπτίας και σωτηρίας.

Στην Γ’ Ωδή του Β΄ Κανόνος της ίδιας ημέρας αναφέραμε και τα εξής : «Βρῶσιν Ἀδάμ, ἔφαγε, καὶ Παραδείσου αὐτόν, ἡ ἀκρασία ἔξωσεν, ἡμᾶς δὲ Κύριε, ἡ Νηστεία λαβοῦσα, ἀξίους μετανοίας, δείξει φιλάνθρωπε». Σε απλή μετάφραση : «Έφαγε ο Αδάμ κάποια τροφή, και η έλλειψη εγκράτειας τον έβγαλε από τον παράδεισο· Και εμάς, αν μας αναλάβει η Νηστεία, θα μας κάνει άξιους της μετανοίας, φιλάνθρωπε». Εδώ βρίσκεται η απάντηση στο γιατί νηστεύουμε, καθώς υπάρχουν διάφοροι «πιστοί» που αμφισβητούν γιατί να νηστεύουμε, αλλά και σχετικοποιούν την πνευματική της αξία. Συστηματικά τις μεγάλες ημέρες της νηστείας, κυκλοφορούν από διάφορους και ιδιαίτερα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διάφορες εικόνες που δείχνουν φτωχά και εξαθλιωμένα παιδάκια, με κείμενα που προτρέπουν να κάνουμε «φιλανθρωπία» και να τα ταΐσουμε και αν το κάνουμε αυτό, προτρέπουν να μη νηστέψουμε ποτέ! Αναρωτιόμαστε ποιος είπε ότι μια αρετή παρακάμπτετε με άλλη (γιατί είναι αρετή και η νηστεία και όχι απλά μέσω προς σκοπό όπως θεωρείται από τους περισσότερους και κατά τη γνώμη μας λανθασμένα, αλλά ούτε φυσικά είναι και αυτοσκοπός, χωρίς τα υπόλοιπα που λέει ο ύμνος, δηλαδή να δείξουμε έργα μετανοίας για να σωθούμε) και ποιος είπε ότι χρειάζεται μόνο η φιλανθρωπία και όχι και η νηστεία και η εγκράτεια, αφού δια της ακρασίας (της παραβίασης της εντολής του Θεού δηλαδή και την κατάλυση της νηστείας) ο άνθρωπος έχασε τον παράδεισο, με την υπακοή όμως στο θέλημα του Θεού και την νηστεία έχει την δυνατότητα να γίνουμε ικανοί της δωρεάς του Θεού, της σωτηρίας του δηλαδή στον επαναπατρισμό μας στον παράδεισο.

Τέλος θα παραθέσουμε από τα απόστιχα του Όρθρου που είπαμε τα εξής σημαντικά : «Ἐλήλυθεν ἡ Νηστεία, ἡ μήτηρ τῆς σωφροσύνης, ἡ κατήγορος τῆς ἁμαρτίας, καὶ συνήγορος τῆς μετανοίας, ἡ πολιτεία τῶν Ἀγγέλων, καὶ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων, οἱ πιστοὶ ἀνακράξωμεν· ὁ Θεὸς ἐλέησον ἡμᾶς». Με απλά λόγια ψάλλαμε : «Ήλθε η Νηστεία, η μητέρα της σωφροσύνης (της σύνεσης), που είναι κατήγορος της αμαρτίας και υπερασπιστής της μετανοίας, ο τρόπος της ζωής των Αγγέλων, και η σωτηρία των ανθρώπων· Οι πιστοί ας φωνάξουμε· Θεέ, ελέησέ μας». Βλέπουμε τον ουσιαστικό πνευματικό χαρακτήρα της νηστείας και τα άμεσα αποτελέσματά της όταν ασκείται σωστά και όχι εξωτερικά και υποκριτικά. Ο άνθρωπος με τη νηστεία γίνεται κύριος του ευατού του και όχι δούλος των ενστίκτων του, των παθών και αμαρτιών του. Ο πιστός έτσι εισέρχεται με καλές προϋποθέσεις στη μετάνοια και ουσιαστικά μιμείται τους Αγγέλους που από την φύση τους νηστεύουν και εγκρατεύονται (ως ασώματοι) και υπηρετούν τον Θεό.

Κλείνοντας το άρθρο μας αδελφοί μου, γνωρίζουμε ότι παρουσιάσαμε πολύ λίγα και τα αναλύσαμε επίσης πολύ σύντομα, αλλά ζητάμε την κατανόησή σας για την οικονομία του χώρου της στήλης που έχουμε στη διάθεσή μας. Θέλουμε να πιστεύουμε όμως, έστω και από αυτά τα λίγα, ότι θα εκτιμήθηκε από όλους ο πλούτος της ορθόδοξης υμνολογίας, η κατανυκτική περίοδος που ξεκίνησε στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, αλλά και την ευθύνη εκ μέρος μας να παράγουμε καρπούς μετανοίας και να αγωνισθούμε εντατικά κατά των παθών και αμαρτιών μας. Καλή δύναμη να έχουμε όλοι!

Πηγή : Κιβωτός της Ορθοδοξίας, Αναδημοσίευση :  http://euxh.gr Συντάκτης  π.Αντώνιος Χρήστου