Κήρυγμα στη Κυριακή της Ορθοδοξίας.

ΙΕΡΟΣ ΝΑΟΣ  ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ  ΒΟΥΛΑΣ

ΚΗΡΥΓΜΑ ΣΤΗ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ (4/3/2012)

  Διανύουμε ήδη την πρώτη Κυριακή των Νηστειών, σεβαστέ μου αδελφέ και συλλειτουργέ  π. Γεώργιε και αγαπητοί μου αδελφοί και η Εκκλησία μας, προβάλλει τον θρίαμβό της, πάνω σε γεγονότα και κακοδοξίες ,που συντάραξαν τους κόλπους της , περισσότερο από έναν αιώνα (726-843 μ.Χ ). Φυσικά η Εκκλησία, ήταν αναπόφευκτο “να μην ορθοτομήσει τον Λόγο της αληθείας”, βγαίνοντας νικήτρια και κερδισμένη, με διευρυμένη την αλήθεια και την συνείδησή Της γι’ αυτήν, αφού δεν πρόκειται για κάποιο ανθρώπινο κατασκεύασμα, αλλά για θεανθρώπινο οργανισμό, με ιδρυτή Της τον Χριστό και συντήρητή της το Πανάγιο Πνεύμα .

   Πολλοί πιστεύουν εσφαλμένα, ότι κατά την σημερινή ημέρα γιορτάζουμε την νίκη των εικονοφίλων έναντι των εικονομάχων . Αυτή η άποψη δεν είναι σωστή, γιατί η Εκκλησία δεν καταδίκασε μόνο τους πολεμίους των εικόνων, αλλά και αυτούς που τις τιμούσαν  με μη ορθόδοξο τρόπο .

   Καλύτερα όμως ας πάρουμε τα γεγονότα με την σειρά :

  Στους 2 πρώτους αιώνες η Εκκλησία επηρεασμένη από τον Ιουδαϊσμό και τις απαγορευτικές διατάξεις της Παλαιάς Διαθήκης δεν θεώρησε αναγκαία την ανάπτυξη χριστιανικής τέχνης. Απλώς περιορισθεί σε κάποια  σύμβολα και παραστάσεις. Ακόμα και ο Χριστός συμβολικά αποδιδόταν, άλλοτε ως Καλός Ποιμήν ή Ορφέας ή Μωϋσής και άλλες τέτοιες ποικίλες παραστάσεις. Από τον Γ ΄αιώνα η Εκκλησία προχωρά δειλά δειλά στην εξ’ εικόνιση του Χριστού και  στις αρχές ήδη του Δ΄αιώνος, έχουμε ευρεία εξάπλωση αυτής, στην διακόσμηση Ναών και  χριστιανικών σπιτιών. Από τότε έγινε εκκλησιαστική συνείδηση .

   Βέβαια οι αντιδράσεις υπήρχαν από πολλές αιρετικές ομάδες, αλλά κορυφώθηκαν και συστηματοποιήθηκαν τον Η΄ και Θ΄ αιώνα στα πρόσωπα των Αυτοκρατόρων Λέοντος του Γ΄ αρχικώς , Κωνσταντίνου και Νικήτα των Ισαύρων στην συνέχεια και από εκκλησιαστικής πλευράς από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Αναστάσιο και των συμμετεχόντων στην Σύνοδο της Ιερείας το 754.      Ενδιάμεσα των παραπάνω προσώπων, ακολούθησαν γεγονότα εντάσεως ,καταστροφές εικόνων και αγιογραφιών ή αφαίρεσή τους, από τους ναούς και τα σπίτια, κατάσχεση ιερών αμφίων με παραστάσεις , διωγμοί των εκκλησιαστικών ηγετών που αντιδρούσαν και άλλα τέτοια θλιβερά και βίαια γεγονότα .

  Όταν όμως ανέλαβε αυτοκράτειρα η Ειρήνη η Αθηναία , γνωστή εικονόφιλος, ευνόησε να συγκληθεί η 7η Οικουμενική Σύνοδος το Σεπτέμβριο του 787 στην Νίκαια της Βιθυνίας με συμμετοχή 350 Επισκόπων .Εκεί στην αρχή μετανόησαν οι εικονομάχοι Επίσκοποι Βασίλειος Αγκύρας, Θεόδωρος Μύρων και Θεοδόσιος Αμμορίου ,για τις θέσεις αλλά και για τις πράξεις τους που είχε ως αποτέλεσμα να αναβληθεί η Σύνοδος στο Ναό των Αγίων Αποστόλων, ένα χρόνο πριν. Πράγματι η Σύνοδος τους δέχτηκε ως μέλη της πλέον και στην συνέχεια ασχολήθηκε με το θέμα των εικόνων, αποκαθιστώντας αυτές με το περίφημο «Η γαρ της εικόνος τιμή επί το πρωτότυπον διαβαίνει και ο προσκυνών την εικόνα ,προσκυνεί εν αυτή του εγγραφομένου την υπόσταση».

    Βέβαια το θέμα και οι εντάσεις δεν σταμάτησαν εκεί αλλά συνεχίστηκαν μέχρι το 843 και σταμάτησαν ξαφνικά, όπως ακριβώς άρχισαν, με τον τελικό θρίαμβο της Ορθοδοξίας, την αναστήλωση των εικόνων και την θέσπιση από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Μεθόδιο τον Ομολογητή, την εορτή που γιορτάζουμε και εμείς σήμερα, κάθε Κυριακή της Α΄ εβδομάδα των Νηστειών .

   Από τα παραπάνω γεγονότα καταλαβαίνουμε αγαπητοί μου αδελφοί, ότι οι κυριότερες αιτίες των εικονομαχικών έριδων, ήταν κοινωνικές και πολιτικές και φάνηκαν μετά την κήρυξη της εικονομαχίας. Στην αρχή ξεκίνησε ως θρησκευτική διαμάχη, εξελίχθηκε σε θεολογική και με τον χρόνο συνδέθηκε με πολιτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές και γενικότερες εκκλησιαστικές τάσεις, ώστε να καταλήξει σε προσπάθεια ολοκληρωτικής κυριαρχίας του πνεύματος της Ανατολής στην Ελληνοχριστιανική Ρωμαίικη Αυτοκρατορία, αυτό που ονομάζουμε σήμερα λανθασμένα Βυζάντιο .

   Μετά από τα όσα επιλεκτικά ,ιστορικά γεγονότα παραθέσαμε, τίθονται τα ερωτήματα :Γιατί προσκυνούμε τις εικόνες ;  Γιατί δεν ονομάζεται η σημερινή εορτή Κυριακή της Εικονοφιλίας ; και Τελικά τι είναι Ορθοδοξία ;

    Οι εικόνες είναι ένα καθοριστικό σημείο της εκκλησιαστικής πραγματικότητας .Δεν είναι απλό  θέμα, αλλά γεγονός ζωής, που καθορίζει την πνευματική στάση και πορεία της Εκκλησίας μας και του κάθε πιστού .  Πόσο σημαντικές είναι οι εικόνες και η θεολογία τους, στην ζωή της Εκκλησία μας, αποδεικνύεται στο γεγονός ότι για καμιά άλλη τέχνη ,δεν συγκλήθηκε Οικουμενική Σύνοδος και  δεν έγινε τόσος θεολογικός αγώνας ,όσο για τις ιερές εικόνες .Γιατί η εκκλησία ενδιαφέρθηκε τόσο πολύ για τις εικόνες; Γιατί επιβεβαιώνουν την ενανθρώπιση του Χριστού . Οι εικονομάχοι με μανία πολέμησαν θεολογικά την παράσταση του Χριστού σε εικόνες με τα εξής επιχειρήματα : Δεν πρέπει να υπάρχουν εικόνες γιατί το απαγορεύει η Π.Δ. :Η Εκκλησία όμως δια στόματος του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού έρχεται να απαντήσει :«Ότι πράγματι, πολύ σωστά η Π.Δ. απαγορεύει να έχουμε εικόνες, γιατί είχαμε παλαιά δεδομένα .Πώς να ζωγραφίζαμε Τον Θεό όταν δεν τον βλέπαμε ;Στην Κ.Δ. όμως είναι διαφορετικά γιατί είδαμε Τον Θεό βλέποντας τον Χριστό και έτσι έχουμε την μορφή του να τον ζωγραφίσουμε. Μετά από 25 χρόνια αργότερα ο εικονομάχος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος ο Ε΄ απαντάει στους Ορθοδόξους προσπαθώντας να αποδείξει ότι ο Χριστός που είδαμε δεν είναι Θεός ,λέει: Ο Χριστός  είναι διπλό πρόσωπο Θεός και άνθρωπος .Αν χωρίσει κανείς την μία από τις δύο φύσεις ,τότε πέφτει κανείς στην αίρεση του Νεστοριανισμού. Αν πάλι κανείς πει ότι απεικονίζει την ανθρώπινη ή την θεία φύση τότε πέφτει σε διπλό ατόπημα ,και στην απεικόνιση της θείας φύσεως που σημαίνει ταυτόχρονα περιορισμός σε συγκεκριμένο τόπο και χρόνο (που αυτό ακριβώς είναι άνθρωπος) και δεύτερον αν δεν είναι κάτι από αυτά τα δύο τότε είναι είδωλο . Το λάθος του είναι ότι ξεκινάει με εσφαλμένη  βάση ,αφού δίνει αυθαίρετο ορισμό το τι είναι εξεικονισμός . Ότι δηλαδή περιγράφουμε την φύση Του Θεού και κατά συνέπεια την φύση των πραγμάτων με τον εξεικονισμό .Στην περίπτωση του Χριστού ,ότι εξεικονίζουμε την θεία και την ανθρώπινη φύση του .Ότι δηλαδή περιγράφουμε την Ουσία Του Θεού .Η απάντηση του Αγίου Ιωάννη του Δαμασκηνού ήταν και πάλι άμεση .Εμείς δεν εξεικονίζουμε Τον Θεό ως Θεό, αλλά ζωγραφίζουμε αυτό που είδαμε, (το οραθέν είδος) γιατί πολύ απλά η εξεικόνιση προϋποθέτει κάποια μορφή, εικονίζουμε την Υπόστασή του .

Οί άγγελοι που δεν έχουν μορφή πως τους εξεικονίζουμε ; αντιπαραβάλλουν πάλι οι εικονομάχοι .

Ο άγιος Ιωάννης ο   Δαμασκηνός απαντά: Εξεικονίζουμε τους Αγγέλους γιατί κατ’οικονομία Του Θεού κάνει συγκατάβαση και φανερώνονται με οικείες μορφές στον άνθρωπο. Επίσης το ίδιο επιτρέπει και στην εμφάνιση του διαβόλου, με διάφορες μορφές. Εμείς καταγράφουμε αυτό που είδαμε. «Η αγιογραφία είναι ενδεικτική και εκφαντορική του κρυφίου», δηλαδή, μας δείχνει ότι υπάρχουν άγγελοι και όχι τι είναι άγγελοι και πως υπάρχουν . Στην Ορθοδοξία, ο αγιογράφος ότι έχει αποκαλυφθεί το αναπαριστά ,το ιστορεί ,το καταγράφει ,ως ιστορική πλέον μορφή και δεν προσθέτει δικά του στοιχεία που αντλούνται από την φαντασία του .Το αναπαράγει, το ανατυπώνει σαν σφραγίδα στο χαρτί .

   Αντίθετα στην Δύση που την διέπει το πνεύμα της Αναγεννήσεως,  εκεί  ο ζωγράφος δημιουργεί μόνος του μορφές .Είναι χαρακτηριστικό το εξής τραγελαφικό :Οι περισσότερες απεικονίσεις της Παναγίας μας στην Παπική εκκλησία είχαν και έχουν μορφές όχι όπως  η Ιερά Παράδοση διέσωσε αλλά από αγαπημένες γυναίκες των καλλιτεχνών!!! Ο ανθρωπομορφισμός δηλαδή στο μεγαλείο του!  Το σωστό είναι όμως ότι δεν πάμε εμείς προς τον Θεό ,αλλά Αυτός έρχεται σε εμάς .Αν γινόταν το αντίθετο όπως πιστεύουν στην Δύση ,τότε δεν θα χρειαζόταν να κατέβαινε ο Θεός στον κόσμο, αλλά θα πήγαινε ο άνθρωπος σ’ Αυτόν, χωρίς να χρειαζόταν η ενανθρώπισή του.

 Εμείς λοιπόν προσκυνούμε τις εικόνες του Χριστού της Παναγίας και των Αγίων καθώς και τα άγια λείψανα τους, τιμώντες όχι τις εικόνες καθ’ αυτό ,αλλά το πρωτότυπο που εικονίζουν ,το πρόσωπο, αφού κάθε τι που είναι ορατό μπορεί να αποτυπωθεί .Γι΄ αυτό λοιπόν κάθε εικόνα είναι ο αισθητός χώρος που επενεργεί το Άγιο Πνεύμα . Οι εικόνες είναι ανοικτό Ευαγγέλιο που μπορούν να το διαβάσουν γραμματισμένοι και αγράμματοι .Είναι λοιπόν ένας από τους πολλούς τρόπους τιμής και προσκύνησης της Θριαμβεύουσας Εκκλησίας προς πνευματική ωφέλεια της Στρατευομένης.

   Στο ερώτημα ,γιατί η σημερινή ημέρα δεν ονομάστηκε Κυριακή της εικονοφιλίας ,αλλά πολύ σωστά Κυριακή της Ορθοδοξίας έχουμε να απαντήσουμε : Όπως ακούσαμε  από τα γεγονότα αλλά και από την θεολογία της εικόνας ,δεν είχαμε νίκη των εικονοφίλων και ήττα των εικονομάχων .Βέβαια εξ’αντικειμένου έχουμε την θέση των εικονοφίλων να υπερισχύει .Ποιών εικονοφίλων όμως; των Ορθοδόξων. Γιατί είχαμε και εικονόφιλους που παρασυρμένοι από την υπερβολική ευσέβειά τους ,η τιμή τους δεν διέβαινε προς το πρωτότυπο, αλλά στην εικόνα καθ’ αυτή , ιδιαίτερα δε σε αυτές που θεωρούνταν «αχειροποίητες». Πολλοί τέτοιοι εικονόφιλοι λοιπόν , χρησιμοποιούσαν τις εικόνες ως αναδόχους κατά την βάπτιση των παιδιών τους ή χρησιμοποιούσαν τα χρώματά τους ως φάρμακα ή ακόμα χειρότερα πολλοί κληρικοί αλλά και λαϊκοί ανακάτευαν την Θεία Ευχαριστία με χρώματα εικόνων. Άλλοι ακόμα πίστευαν στο υλικό που είναι φτιαγμένη η εικόνα ή εξομολογούνταν σε αυτές και όχι στους κληρικούς και άλλα τέτοια έκτροπα .

 Έχοντας υπόψη τους αυτές τις υπερβολές μερικοί, χωρίς ίσως και να το καταλάβουν πέρασαν στο άλλο άκρο που είναι η εικονομαχία .Όταν τους κάλεσε όμως η Εκκλησία να ανακαλέσουν τις διδασκαλίες τους, αυτοί έμειναν στις θέσεις τους γι’αυτό και αναθεματίστηκαν από Αυτήν .

Γι’ αυτό πλέον μιλάμε για θρίαμβο όλης της Ορθοδοξίας καθώς μιλάμε για αποκατάσταση αιρετικών θεολογικών τάσεων από την Εκκλησία με το αλάθητο των Οικουμενικών Συνόδων και στην συγκεκριμένη περίπτωση της 7ης Οικουμενικής .

   Τέλος,μιλούμε για Ορθοδοξία . Τι είναι τελικά η Ορθοδοξία; Ορθοδοξία είναι η γραπτή και η προφορική παράδοση της Εκκλησίας μας .Είναι το δόγμα που εκφράστηκε και θεσπίστηκε από τις Οικουμενικές Συνόδους και αποτελεί την συνείδηση ολόκληρου του σώματος της Εκκλησίας .Ορθοδοξία όπως θα ακούσουμε σε λίγο από τους ιερείς μας, είναι : «Οι Προφήτες όπως είδαν ,οι Απόστολοι όπως εδίδαξαν, η Εκκλησία όπως παρέλαβε, οι Διδάσκαλοι όπως εδογμάτισαν , η Οικουμένη όπως συγκατατέθηκε ,η χάρις όπως έλαμψε ,η αλήθεια όπως αποδείκτηκε ,το ψέμα όπως καταδικάστηκε  ,η σοφία όπως παρουσιάστηκε ,ο Χριστός όπως εβράβευσεν».

Συνεχίζει παρακάτω «Αυτή είναι η πίστη των Αποστόλων ,αυτή είναι η πίστη των Πατέρων ,αυτή η πίστη των Ορθοδόξων ,αυτή είναι η πίστη που στήριξε την Οικουμένη».

   Αυτά τα θεόπνευστα λόγια είναι ακριβώς Ορθοδοξία . Προσοχή όμως δεν μπορούμε να μιλάμε για Ορθοδοξία ,για σωστή γνώμη δηλαδή , χωρίς αυτόματα να αναφερόμαστε στην Εκκλησία και την μυστηριακή ζωή της . Ορθοδοξία και Εκκλησία είναι ταυτόσημα .Όταν αναφέρουμε την μία έννοια ,είναι σαν να αναφέρουμε ταυτόχρονα και την άλλη .Η Ορθοδοξία γραφείου όσο σωστή και πατερική και αν είναι ,έξω από το σώμα και την μυστηριακή ζωή της εκκλησίας δεν υφίσταται γιατί όπως λέει και ο Άγιος Κυπριανος: «Εκτός της εκκλησίας δεν υπάρχει σωτηρία» .

 Το ίδιο και για την Εκκλησία ,δεν μπορούμε να μιλάμε για συμμετοχή στα μυστήρια χωρίς σωστή ,Ορθόδοξη ομολογία πίστεως .Τότε έχουμε αίρεση και επομένως απώλεια και όχι σωτηρία .

   Ένα άλλο στοιχείο που πρέπει επίσης να προσέξουμε είναι να έχουμε όχι μόνο σωστή πίστη αλλά και σωστή ζωή . Πρέπει δηλαδή η Ορθοδοξία μας ,να είναι και Ορθοπραξία.  Επίσης αυτά τα δύο είναι ή πρέπει να είναι ταυτόσημα. Πρέπει οι πράξεις μας να συμβαδίζουν με την πίστη μας όσο μπορούμε. Αυτό άλλωστε μας καλεί να κάνουμε ιδιαίτερα την περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής η Αγία μας Εκκλησία που είδη βαδίζουμε. Πρέπει δηλαδή με την βοήθεια και την χάρη Του Θεού να μετατρέψουμε την Ορθοδοξία μας σε βίωμα και ζωή. Οφείλουμε να τα ζήσουμε καθώς  τα δόγματα δεν είναι θεωρητικά ιδεολογήματα ή φιλοσοφικές ιδέες .

Τα δόγματα είναι αλήθειες ζωής αιωνίου ,που πρέπει να βρούμε την πρακτική τους διάσταση στην ζωή μας . Όπως όλοι οι Ἀγιοι , πρέπει να γίνουμε «της Αλήθειας εραστές και της Ορθοπραξίας τηρητές» .

   Αυτό καλείται να πράξει ο καθένας από εμάς, αγαπητοί μου αδερφοί ,μέσα στους κόλπους της Εκκλησίας μας .Καλούμαστε να κάνουμε την ζωή μας, λειτουργική προσφορά θυσίας και αγάπης για τον Χριστό . Καλούμαστε να αναστηλώσουμε την εικόνα Του Θεού που έχουμε μέσα μας όταν πλαστήκαμε ,και δυστυχώς καθημερινά αμαυρώνουμε με τις προσωπικές πτώσεις και αμαρτίες μας. Αυτή είναι η πραγματική  κρίση που κυρίως πρέπει να μας ανησυχεί και να προβληματίζει.  Καλούμαστε λοιπόν να εξέλθουμε της πνευματικής κρίσεως, καθιστώντας την καρδιά μας και πάλι καθαρή , με τη συμμετοχή μας στα σωστικά μυστήρια της Εκκλησίας μας και στις κατανυκτικές Ακολουθίες της. Καλούμαστε  να αφήσουμε τον λυτρωτή Χριστό να κατοικήσει μέσα στην ψυχή μας . Δηλαδή καλούμαστε να γίνει η ζωή μας, όχι απλά μίμηση Χριστού, αλλά έμψυχη Εικόνα Του. Προσεύχομαι και το εύχομαι για  όλους, ευχηθείτε σας παρακαλώ και προσευχηθείτε και εσείς για εμένα!          Συγχωρέστε με αν σας κούρασα!  Έτη πολλά καλά και ευλογημένα!             

π. Αντώνιος Χρήστου